وسیلهای است که برای قطع و وصل، تنظیم میزان جریان یا منحرفکردن مسیر جریان سیالها (گازها، مایعات و حتی خمیر و…) به وسیلهٔ بستن، بازکردن، نیمهبازکردن یا منحرفکردن یک مسیر بهکار میرود. شیرها در اصل، خود نوعی فیتینگ یا وصاله هستند، ولی به دلیل گستردگی و اهمیت به صورت مجزا بررسی میشوند.
یکی از سادهترین و قدیمیترین انواع شیرها، دریچه یا صفحهٔ مسدودکنندهای است که کشاورزان درون کانالهای آب کار میگذارند و برای بازکردن یا بستن مسیر آب به زمینهای کشاورزی استفاده میکنند.
شیرها کاربردهای مختلفی دارند؛ ازجمله کنترل جریان آب در کشاورزی و آبیاری تا فرایندهای پیچیدهٔ کنترل فرایند در پالایشگاهها و کارخانجات فرایندی، بازوبستکردن آب در ماشینهای لباسشویی و ظرفشویی تا شیرهای برداشت آب خانگی.
شیرها بر اساس مکانیزم و نوع و کاربرد، انواع بسیار گوناگونی دارند. اندازه شیرها بسیار گستردهاست. از سایزهای بسیار کوچک برای نصب بر روی لولههایی به قطر ۰٫۱ میلیمتر تا ۶۰ سانتیمتر. شیرهایی وجود دارند که قطر دهانه آنها به ۵ متر نیز میرسد. قیمت آنها نیز از شیرهای ارزان قیمت قابل بازیافت تا شیرهایی که هزارها دلار قیمت هر اینچ آنهاست متغیر است.
شیر توپی فلنج دار استیل
از شیر توپی برای قطع و وصل کردن جریان با کمک یک توپی استفاده می شود. تا زمانی که دسته شیر به اندازه 90 درجه نچرخد شیر عمل نمی کند. توپی این شیرها معمولاً از چند نوع فلز مختلف ساخته می شوند. به همین دلیل جنس نشیمنگاه ها از مواد نرم مانند تفلون است. استفاده از این مواد باعث بالا رفتن کیفیت آب بندی می شود. این شیرها به دلیل اطمینان بالا و نوع آب بندی مناسبی که دارند گزینه بسیار مناسبی برای گازها می باشند این شیر دارای مجرای ورودی و خروجی در مرکز آن می باشد. ۳ دسته بندی شیر توپی از نظر مجرا: ۱-در مدل Full Bore، قطر داخلی بور به صورت تقریبی برابر با قطر خط می باشد. در این نوع از شیرها، مجرا و توپی در حالت باز ، کاملا به اندازه قطر داخلی لوله متصل به دو سر شیر می باشد. این نوع از مقطع باعث کاهش ساییدگی و اصطکاک و افت فشار در طول مسیر می گردد. میزان افت فشار در حالت Full بسیار کم می باشد در این نوع شیر توپی هیچگونه محدودیت در عبور جریان سیال وجود ندارد. ۲-در مدل Reduced Bore ، قطر بور یا مجرای داخلی به اندازه یک یا دو سایز کوچک تر از خط اصلی است. این نوع شیر توپی باعث ایجاد محدودیت در عبور جریان از مقطع مجرای کروی می گردد. عمدتا در این نوع شیر, تلفات انرژی بالاست. ۳-این نوع شیر توپی دارای یک مجرای V شکل تحت زوایای مختلف دارد. این نوع از شیرهای توپی به عنوان شیرهای کنترلی در خطوطی که سرعت جریان باید کنترل گردد مورد استفاده می باشند. در شیر های توپی معمولی عامل مسدود کننده یک گوی کامل می باشد اما در شیر های V Ball این عامل یک نیم گوی با لبهV شکل می باشد. شیرهای توپی معمولی، باید برای عمل قطع و وصل جریان به کار بروند در صورتی که شیر های V Ball برای تنظیم دبی جریان نیز به استفاده می شوند